portal.guldu.uz

Odamlarning oФquv, mehnat va ijodiy faoliyatidagi oФziga xoslikni tushuntirish
uchun psixologiya fani birinchi navbatda qobiliyatlar va iqtidor masalasiga murojaat
qiladi. CHunki qobiliyatli odamdan avvalo jamiyat manfaatdor, qolaversa, oФsha
insonning oФzi ham qilgan har bir harakatidan oФzi uchun naf koФradi.
Qobiliyatlar muammosi eng avvalo inson aqlu-zakovatining sifati, undagi
malaka, koФnikma va bilimlarning borligi masalasi bilan bogФliq. Ayniqsa, biror
kasbning egasi boФlish istagidagi har bir yoshning aqli va intellektual salohiyati uning
malakali mutaxassis boФlib etishishini kafolatlagani uchun ham psixologiyada koФproq
qobiliyat tushunchasi aql zakovat tushunchasi bilan bogФlab oФrganiladi.
Qobiliyatning tabiiy sharti, layoqat nerv tizimsining tuzilishi va
funksiyalarining xususiyatlari tarkibida ekanligi, bu hodisa barcha morfologik va
fiziologik sifatlari singari umumiy genetiga qonunlariga boФysunish farazining
haqqoniyligini dalillaydi. F.Galtonning (Angliya) irsiyat qonunlari toФgФrisidagi
gФoyasi qobiliyatning tabiiy shartlangan xususiyatlari tavsifini ochib bera olmaydi,
chunki unda dalilga muhtoj juda koФp oФrinlar mavjuddir. SHuning uchun qobiliyat
tabiatini biologik irsiyatdan emas, balki turmush muhitining nasldan -naslga oФtishidan
qidirish maqsadga muvofiqdir. Agarda insonning taraqqiyoti ijtimoiy tarixiy qonunlar
bilan boshqarilishi tan olinar ekan, qobiliyatining taraqqiyoti biologik irsiyat
qonunlariga boФysunishi toФgФrisida gap boФlishi mumkin emas. YUqoridagi
mulohazalarga asoslangan holda qobiliyat va layoqatlar muayyantabiiy zaminga
bogФliq boФlsa-da, lekin ular faqat tabiatning inХomi emas, balki insoniyat tarixiy
taraqqiyotining bebaho (qimmatli) mahsulidir. Xuddi shu bois qobiliyatlarning
namoyon boФlishi shaxslar tomonidan ijtimoiy ehtiyojlarini qondirish davomida
ijtimoiy shartlangan bilimlar va koФnikmalarni tarkib toptirishning yaqqol us ullariga
bevosita bogФliqdir. SHuning uchun qobiliyatlar taraqqiyotining uzluksiz taХlim
tizimiga bogФliq ekanligi taХkidlab oФtish muhimahamiyatga ega.